మైసూరు వాసుదేవాచార్య - భారతీయ సంగీతకారుడు, కార్ణాటక సంగీత వాగ్గేయకారుడు

 charcoal pencil sketch 

పద్మభూషణ్ మైసూరు వాసుదేవాచార్య  భారతీయ సంగీతకారుడు, కార్ణాటక సంగీత వాగ్గేయకారుడు .. మరిన్ని వివరాలు వికీపీడియా వారి క్రింది లింక్ క్లిక్ చేసి చదవండి. ఇటువంటి మహనీయులు చిత్రాలు చిత్రీకరించడం భగంతుడు నాకిచ్చిన వరంగా భావిస్తున్నాను. 

//te.wikipedia.org/wiki/మైసూరు_వాసుదేవాచార్య

ధన్యవాదాలు. 

మేలుకో శృంగారరాయ మేటి మదనగోపాల" - అన్నమయ్య కీర్తన

 వారం వారం అన్నమయ్య .. ఈ వారం కీర్తన "మేలుకో శృంగారరాయ మేటి మదనగోపాల"

విశ్లేషణ డా. Umadevi Prasadarao Jandhyala

చిత్రం : పొన్నాడ మూర్తి

~~~~~~~~~~

ఓం నమోవేంకటేశాయ

ప్రార్థన

*******

ఉ॥

సుందర దివ్య విగ్రహము సూర్య శశాంక నిభాక్షియుగ్మ పా

రీంద్ర నిభావలగ్న పరిలిప్త సుగంధ నితాంత గాత్ర మా

నందమ యాభయప్రద ఘనద్యుతి హస్త వికాస మూర్తివే

నందిత పద్మగర్భ సురనాథ మహేశ్వర వేంకటేశ్వరా!

( శ్రీ పోచిరాజు కామేశ్వర రావు గారి పద్యం)

అన్నమయ్య శృంగార కీర్తనలలో ఒకటైన

‘మేలుకో శృంగారరాయ’ కీర్తన గురించి ఈ వారం చెప్పుకుందాం.

ద్వాపర యుగంలో దుష్టశిక్షణ , శిష్టరక్షణలకై దేవకీ వసుదేవులకు జన్మించి , యదుకుల శ్రేష్ఠులైన నంద యశోదల ముద్దుబిడ్డగా పెరిగిన హరికి కృష్ణుడని పేరు పెట్టినా అందరు పిల్లలలాగే గోవులను కాచి గోపాలుడైనాడు. గోవు అంటే ఆవు అనేగాక కిరణము, సూర్యుడు, భూమి, స్వర్గము వంటి అనేకార్థాలున్నాయి. వీటన్నిటినీ పాలించినవాడు అనికూడ అర్థం. గోవులో సమస్త దేవతలు కొలువై ఉంటారు. కనుక దేవతలకందరికీ అధిపతి అనే అర్థంకూడ వస్తుంది.

మువ్వలు ధరించి మువ్వగోపాలుడిగా, వేణువునూదుతూ వేణుగోపాలుడిగా, నందుని కొడుకుగా నందగోపాలుడిగా,

యశోదయింట ముద్దులొలికిన బాలగోపాలుడిగా ,గోపికల హృదయాలను దోచుకొని మదనగోపాలుడిగా మనం పిలుస్తుంటాం.

అన్నమయ్య అనేక ఆలయాలను దర్శిస్తూ అక్కడ తనకు కలిగిన అను భూతిని పాటగా వ్రాసి పాడుకున్నాడు.

తిరుపట్లలోని మదనగోపాలస్వామిని దర్శించిన అన్నమయ్యకు, గోపికలతో రాసకేళి జరిపిన గోపాలుడు, అష్ట భార్యలతో శృంగార సామ్రాజ్యాన్నేలి అలసి సొలసి నిదురిస్తున్నట్లనిపించి మేలుకోవయ్యా మదనగోపాలా ! అంటూ అందుకునినాడు కీర్తన!

కీర్తన లిరిక్స్

~~~~~~~

మేలుకో శృంగార రాయ మేటి మదన గోపాల

మేలుకోవె నాపాల ముంచిన నిధానమా

సందడించే గోపికల జవ్వనవనములోన

కందువదిరిగే మదగజమవు యిందుముఖి సత్యభామ హృదయ

పద్మములోని గంధము మరిగినట్టి

గండు తుమ్మెద

గతిగూడి రుక్మిణికౌగిట పంజరములో

రతిముద్దు గురిసేటి రాచిలుకా

సతుల పదారువేల జంట కన్నులఁ గలువలు

కితమై పొదిమిన నా యిందు బింబమ

వరుసంగొలనిలోని వారి చన్నుఁగొండలపై

నిరతివాలిన నా నీలమేఘమా

శిరనురమున మోచి శ్రీవేంకటాద్రి మీద

గరిమ వరాలిచ్చే కల్పతరువా!

వివరణ నాకు తెలిసినంతలో

************************

అన్నిటిలోనూ మేటియైన వాడే కృష్ణమూర్తి! ఆయన వంటి అందగాడు, వీరుడు, దయాళువు, గురువు, స్నేహితుడు, సలహాదారు, రక్షకుడు మార్గనిర్దేశకుడు….ఇంకెవరున్నారు? అలాగే శృంగారంలోనూ ఆ జితమన్మధాకారునికి సరితూగే వారు లేరు.

ఆ ప్రేమకోసమే కదా గోపికలంతా తమ ప్రాకృతిక జీవనాన్ని మరిచి వెంటపడ్డారు. ఆ స్వామి ఆలింగనం కోసమే కదా తమ సంసారాలను మరిచిపోయారు. ఆ మనోహరుని చుంబన రుచి కోసమే కదా తహతహలాడారు!

తననంతగా ప్రేమించి, కామించి, నిరంతరం తనసన్నిధి కావాలని కోరుకునే ఆ గోపికలెవరు?

కృష్ణుడు పరమాత్మ! కాబట్టి యోగ్యత లేని వారి ముద్దుముచ్చటలు

తీరుస్తాడా! ఊహూఁ….

ఆ గోపికలంతా పరమ యోగులు! హరిసన్నిధికై దిగివచ్చిన దివ్యులు! తానిచ్చిన మాట ప్రకారం తన భక్తులకు ద్వాపరయుగంలో ప్రణయసుఖాన్ని అందించాడు భక్త వత్సలుడు!

చిత్రకారుడు శృంగారాన్ని చిత్రించడానికి ఎలాగైతే వెనుకాడడో అలాగే మహా భక్తుడైన అన్నమయ్య భగవంతుని శృంగారాన్ని కీర్తించడానికి వెనుకాడలేదు. ఈ రసకేళిలోని ఆధ్యాత్మిక రహస్యాలను పెద్దలు చాలా మంది వివరించారు. మనం కేవలం భావం చూద్దాం. ఇది ప్రాపంచికమైనది కాదని గ్రహించి, ఆంతర్యాన్ని వెతకండి.

అర్థం

****

నా పాలిటి పెన్నిధివైన స్వామీ…. నను పాలముంచిన ( నాకు మేలు కలిగించే) స్వామీ! శృంగారరాయా! మేలుకో !

నేలమీద కాలునిలవని వయసే యౌవనం . జవ్వనుల యౌవనాల తోటలోకి చేరి నేర్పుగా మంతనాలాడుతూ తిరిగే మదకరివి నీవు! ( మదగజం ఎలాగయితే ఆడ ఏనుగులను తన అదుపులోకి తెచ్చుకొని క్రీడిస్తుందో అలా క్రీడించడానికి వచ్చిన వాడు) మేలుకో!

అందమైన చందమామ వంటి మోము గల భామ సత్యభామ.శ్రీకృష్ణుని తన అనురాగంతో తనచుట్టూ తిప్పుకున్న భార్య. ఆమె హృదయపద్మం వెదజల్లే సుగంధాన్ని మరిగిన గండు తుమ్మెదవు నీవు! మేలుకోవయ్యా!

వలచి నీతోవచ్చిన వనిత రుక్మిణీ దేవి. అష్టమహిషులలో నేగాదు భక్తిలోనూ రక్తిలోనూ కూడ ప్రథమురాలు. ఆమె కౌగిలి అనే పంజరంలో ముద్దులు కురిసే రాచిలుకవు నీవు! మేలుకో!

నరకాసురుడు బంధించిన పదహారు వేల మంది రాచకన్నెలను వివాహమాడి లోకంలో వారికి చెరపట్టబడిన ముద్ర తొలగించి వివాహితల స్థానాన్ని, గౌరవాన్ని కలిగించాడు కృష్ణుడు. ఆయన అపారమైన కరుణకు తమహృదయాలనర్పించారు. పదహారువేలమంది కళ్ళూ కలువలై ఈ చందమామకోసం ఎదురు చూస్తుంటే ఆ ముప్పది రెండువేల కలువలకు హితము కలిగించి వాటిలో తనను నిలుపుకునేటట్లు చేసిన ఇందువదనుడవు నీవు గోపాలా మేలుకో!

కృష్ణుడొక నీలమేఘం. మేఘాలు కొండలను కమ్ముకోవడం ప్రకృతి ధర్మం. అవసరం కూడ. ఇక్కడ ఈ నీలమేఘుడు కొలనులో జలకాలాడే గోపికల స్తనగిరులను ఆక్రమిస్తున్నాడు. అనుగ్రహాన్ని వర్షించడానికి!

ఓ భక్తవత్సలా మేలుకో!

ఇప్పుడు వేంకటాద్రిపై భాగ్యదేవత సిరిని నీ వక్షస్థలాన మోస్తూ భక్తులకు కోరిన వరాలిచ్చే కల్పవృక్షమా మేలుకో!

దర్శించే వారంతా భక్తులు కారు కాబట్టి స్వామి కోరిన ప్రతివారి కోరికలూ తీర్చడు.

గోపికలు ఆయననెంతగా ఆరాధించారో..

తపించారో ఆ విధంగా భగవంతుని నమ్మాలి… ప్రేమించాలి. రతి అంటే కోరిక! అది భగవంతుని చేరాలనే అలౌకికమైన కామంగా పరిణతి చెందినప్పుడు స్వామి అనురాగం దక్కుతుంది.

స్వస్తి

~~~~~~~~~~~

"అఖిలలోకైకవంద్య హనుమంతుడా సీత- శిఖామణి రామునికి చేకొని తెచ్చితివి" - అనమయ్య కీర్తన - చిత్రం : పొన్నాడ మూర్తి

 

అఖిలలోకైకవంద్య హనుమంతుడా సీత-
శిఖామణి రామునికి చేకొని తెచ్చితివి ॥పల్లవి॥

అంభోధి లంఘించితివి హనుమంతుడా
కుంభినీజదూతవైతి గురు హనుమంతుడా
గంభీరప్రతాపమున కడగితివి
జంభారిచే వరములు చయ్యన నందితివి ॥అఖిల॥

అంజనీదేవికుమార హనుమంతుడా
కంజాప్తఫలహస్త ఘన హనుమంతుడా
సంజీవని దెచ్చిన శౌర్యుడవు
రంజిత వానరకుల రక్షకుండ వైతివి ॥అఖిల॥

అట లంక సాధించిన హనుమంతుడా
చటుల సత్త్వసమేత జయ హనుమంతుడా
ఘటన నలమేల్మంగకాంతు శ్రీవేంకటేశునకు
తటుకన బంటవై ధరణి నిల్చితివి ॥అఖిల॥

అప్పని వరప్రసాది అన్నమయ్య

పద కవితా పితామహుడుఅన్నమయ్య పై చిన తిరుమలాచార్యుడు రచించిన కీర్తన

అప్పని వరప్రసాది అన్నమయ్య

అప్పసము మాకే కలడన్నమయ్య ||

అంతటికి ఏలికైన ఆదినారాయణు తన

అంతరంగాన నిలిపిన(పెను) అన్నమయ్య

సంతసాన చెలువొందే సనకసనందనాదు-

లంతటివాడు తాళ్ళపాక అన్నమయ్య ||

బిరుదు టెక్కెములుగా పెక్కుసంకీర్తనములు

హరిమీద విన్నవించె అన్నమయ్య

విరివిగలిగినట్టి వేదముల అర్ఠమెల్ల

అరసి తెలిపినాడు అన్నమయ్య ||

అందమైన రామానుజ ఆచార్యమతమును

అందుకొని నిలచినాడు అన్నమయ్య

విందువలె మాకును శ్రీవేంకటనాధునినిచ్చె

అందరిలో తాళ్ళపాక అన్నమయ్య ||

ఈ కీర్తన గురించి డా. ఉమాదేవి ప్రసాదరావు గారు ఇలా వ్యాఖ్యానించారు. ఆమెకు నా ధన్యవాదాలు.

ఓం నమో వేంకటేశాయ 

సనకసనందనాదులతో సమానమైనవాడు, ఆశ్రీనివాసుడికి బిరుదులు పలుకుతూ పట్టిన ధ్వజముల వంటి కీర్తనలు రచించినవాడు, వేదార్థములను గ్రహించి తన కీర్తనలలో పొదిగినవాడు అయిన అన్నమయ్య మాకే భగవంతుడిచ్చిన వరప్రసాది.

తాను అందమైన రామానుజమతాన్ని స్వీకరించి మనకు వేంకటపతిని మనసుకు, వీనులకు విందుగా తన కీర్తనలతో అందించినవాడు అన్నమయ్య !

అద్భుతమైన చిత్రం అన్నగారూ 

పదకవితా పితామహునికి నీరాజనం

A

అలమేలు మంగా హరి అంతరంగ

 వారం వారం అన్నమయ్య అంతరంగా... అన్నమయ్య కీర్తన

ఈ వారం కీర్తన : ప : అలమేలుమంగా హరియంతరంగా

~~~~~~~~🍁🍁~~~~

విశ్లేషణ డా. Umadevi Prasadarao Jandhyala 

చిత్రలేఖనం : పొన్నాడ మూర్తి

ఓం నమో వేంకటేశాయ 🙏

🌻ప్రార్థన

*******

శ్రుత్యై నమోస్తు శుభకర్మఫలప్రసూత్యై

రత్యై నమోస్తు రమణీయగుణార్ణవాయై!

శక్త్యై నమోస్తు శతపత్రనికేతనాయై

పుష్ట్యై నమోస్తు పురుషోత్తమవల్లభాయై!!

🌻కీర్తన లిరిక్స్

************

ప : అలమేలుమంగా హరియంతరంగా

కలితనాట్య రంగా కరుణాపాంగా

చ : అలినీలవేణి అంబుజపాణి

వెలయగ జగదేక విభునిరాణి

చ : స్మి(శి)తచంద్రవదనా సింగార సదనా

చతుర దాడిమ బీజచయ సనా(రదనా)

చ : హితవైన శ్రీవేంకటేశుడిదే ననుగూడె(డునిన్నిదేకూడె)

ప(త)తి తలపోతల సమ(తన)కూడె కూడె

🔹కీర్తనకు అద్భుతమైన చిత్రం వేసిన ప్రఖ్యాత చిత్రకారులు శ్రీ పొన్నాడ మూర్తి గారికి కృతజ్ఞతలు 🙏

🌻కీర్తన సారాంశం తెలిసినంత 

————————————

హరిఅంతరంగమే అలమేలు మంగ!

ఎంత అద్భుతంగా ఉంది ఈ వాక్యం!

భార్య భర్త అంతరంగాన్ని గ్రహించాలి. భర్త భార్యను తన అంతరంగంలో నిలుపుకోవాలి. భార్యాభర్తల అనుబంధం ఇలా ఉండాలి! 

అలరు అంటే పద్మం . మేల్ అంటే పైభాగం. పద్మావతి, పద్మజ అని అర్థం. ఆ పద్మం శ్రీహరి హృదయపద్మమే. ఇంతకూ లక్ష్మీదేవి ఆయన వక్షస్థల నివాసిని ఎలా అయింది? దానికో కథ ఉంది. 

శ్రీమన్నారాయణుడు లక్ష్మీదేవి మీద ఎనలేని ప్రేమతో ఏదైనా కోరుకో మన్నాడట. “మీ ప్రేమకన్నా నాకు వేరే ఏంకావాలి” అన్నదట. నిజమే కానీ పరమేశ్వరానుగ్రహం కలిగితే మరింత మంచిదని శివుని గురించి తపస్సు చేయమని చెప్పాడట. లక్ష్మీ దేవి తపస్సు ప్రారంభిస్తూ వినాయకుని పూజించడం మరిచిపోవడంతో ఆమె మనస్సు లగ్నం చేయలేకపోతున్నదట. నారదుని సలహాతో గణపతిని ప్రార్థించినా ఫలితం లేకపోయింది. ఆ తరవాత ఆమెరుద్రహోమం జరిపింది. అందులోనుండి ఆకలి … ఆకలి అంటూ వచ్చిన ఒక భయంకరమైన అగ్నిరూపానికి తన ఎడమ రొమ్మును కోసి నివేదించింది. శివుడు అనుగ్రహించి ప్రత్యక్షమై ఆమె ఎప్పుడూ పతి వక్షస్థలంలో ఉండేలా వరమిచ్చాడు. 

ఇవ్వాలి అనే సంకల్పం కలిగేది అంతరంగంలో. ఆ అంతరంగంలో సంపదలకు అధిష్ఠాన దేవత లక్ష్మీ దేవి ఉండటం వలననే స్వామి భక్తుల కోరికలు తీర్చగలుగుతున్నాడు. ఆమే లేకపోతే ఆయనకు ఇవ్వాలని ఉన్నా ఇచ్చేందుకు ఏమీ ఉండదన్నమాట! 

అన్నమయ్య ఒక్క వాక్యంలో ఇంత విశేషముంది!

‘కలిత నాట్యరంగా!కరుణాపాంగా!’

లక్ష్మీ దేవి నట్టింట నాట్యం చేస్తోంది అంటుంటాం మనం. ఘల్లుఘల్లున లక్ష్మీ దేవి నడయాడితేనే సిరుల పంట. ఇక నాట్యం చేస్తే అశేష సంపద ప్రసాదించిందని అర్థం .

ఆ సంపద చూసి అహంకారం తలెత్తితే ఆమె శిరసున నాట్యం చేస్తుందట! 

ఆమె కరుణాపాంగ! కంటి కొసల నుండి కృపతో చూస్తే చాలు. తరించి పోతాం. 

కీర్తన చరణాలు చూద్దాం.

1)మొదటి చరణంలో అమ్మ అలమేలు మంగ అందాన్ని మనకు చూపుతున్నాడు అన్నమయ్య.

ఆమె నిడుపాటి నల్లని కురులు కలది. చేతిలో పద్మాన్ని పట్టుకొని వయ్యారంగా నిలబడింది.

‘పద్మం చుట్టూ ఏం ఉన్నా నువ్వు, నీమనసు  స్వచ్ఛంగా ఉండాలి’ అనడానికి గుర్తు. పుట్టిన మకిల నుండి ఎదగడం నేర్చుకోమని చెప్పడానికే పద్మాన్ని ధరిస్తుంది.

అలాగే ఆరోగ్యానికి, మానసికమైన ఒత్తిడి లేనివారికి పొడవాటి కురులుంటాయి. ఆలోచనలతోటే జుట్టు ఊడిపోతుంది. స్త్రీత్వానికి, అందానికి, మానసిక బలానికి నిదర్శనం ఒత్తైన పొడవైన జుట్టు.

జగదేక విభుడైన నారాయణునికి అర్థాంగి కావడానికి ఎన్నో అర్హతలు గలతల్లి లక్ష్మీదేవి. అందుకే అన్ని విధాల గుణవతియైన, చూడగానే బాగున్న  స్త్రీని మహాలక్మిలా ఉన్నావమ్మా అంటారు.

*రెండవ చరణంలో వర్ణింపబడిన లక్ష్మీ దేవి మహిళలకే మార్గదర్శకం. ఒక మంచి గృహిణి ఇలా ఉండాలి… అని చెబుతున్నట్లుంటుంది. మనసు హాయిగా ఉండాలంటే ఒకరకమైన కౌన్సిలింగ్ ఇది.

ఆమె వదనం ఎప్పుడూ చిరుదరహాసంతో శోభిస్తుంటుంది.అలా నవ్వినప్పుడు దానిమ్మ గింజలవంటి ఆమె పలువరస చూడముచ్చటగా ఉంటుంది. ఆమె భవనం ఎప్పుడూ అలంకరింపబడి కనులకింపుగా ఉంటుంది.

అందమైనదీ, అనుకూలవతి అయిన ఆ హృదయరాణిని గోవిందుడు గుండెలో పెట్టుకున్నా ఎప్పుడెప్పుడు ఆమె చెంత చేరుతానా అని  ఆయన

మనసంతా ఆమెతలపులతో నిండిపోతుందిట!

ఉ॥

తామర చేతబట్టి కనుదామరలందుకృపాకటాక్షముల్ 

తామస హారియై బరపి, ధాన్యధనంబులు రాసిబోయదే!  

శ్రీమహలక్షి నర్తనము జేయను సజ్జనులింట నెమ్మితో!  

క్షేమము గూర్ప నాస్మితముఖిన్ నిరతంబును గొల్వగాదగున్!

( స్వీయ రచన) 

స్వస్తి

~~~~~🙏🏼~~~~~~

'అమ్మ ..' పద్యాలు

#కందము 

అమ్మను మించిన దైవము

కమ్మని లాలన గల యొడి కలదా జగతిన్..

అమ్మకదా మన సర్వము

నమ్మే తొలి గురువు నయ్యె నక్షరమగుచున్..!!

#కందము 

తన్మయమును బొందు జనని

చిన్మయ రూపుడని ముద్దు సేయుచు శిశువున్..

జన్మ తరింపగ నవ్వులె

సన్మానమదియని తలచి సాకుచు మురియున్.!!

#కందము 

పెంచును ప్రేమను మమతలు 

పంచుచు నమ్మే సకలము పాపకు చూడన్

యెంచదు భారముననుచును

కంచెగ మారుచునుతాను కాచును శిశువున్..!!

#కందము 

తల్లి యొడిన జేరగనే

త్రుళ్ళుచునాడును శిశువులు దోగాడుచునే...

మెల్లన యడుగుల ముద్దుగ

మళ్లించును దృష్టి నంత మాటల తోడన్..!!

Sujathanagesh..✍️✍️

 

దేవదేవుడెక్కినదె దివ్యరథము మావంటివారికెల్ల మనోరథము - అన్నమయ్య కీర్తన

 

దేవదేవుడెక్కినదె దివ్యరథము

మావంటివారికెల్ల మనోరథము

జలధి బాలులకై జలధులు వేరఁజేసి

పగటునఁ దోలెనదె పైడిరథము

మిగులగ కోపగించి మెరయురావణుమీద

తెగియెక్కి తోలెనదె దేవేంద్ర రథము

దిక్కులు సాధించి సీతాదేవితో నయోధ్యకు

పక్కన మరలిచె పుష్పకరథము

నిక్కు నరకాసురుపై నింగిమోవ నెక్కి తోలె

వెక్కసపు రెక్కలతో విష్ణు రథము

బలిమి రుఖ్మిణి దెచ్చి పరులగెల్చి యెక్కె

అలయేగుబెండ్లి కల్యాణరథము

యెలమి శ్రీవేంకటాద్రి నలమేలుమంగ గూడి

కలకాలమును నేగె ఘనమైన రథము!

డా. ఉమాదేవి ప్రసాదరావు జంధ్యాల గారు ఇచ్చిన విశ్లేషణ :

తెలిసినంతలో విశ్లేషణ

******************

చిన్నపిల్లల అక్షరమాల పుస్తకాలలో కూడ ర- దగ్గర రథము బొమ్మ ఉంటుంది. రథము అనే పదం వినగానే మనఊరి గుడి రథంనుంచి ,శ్రీవారి బ్రహ్మోత్స వాలలో వాడే స్వర్ణరథం, దారువు( కొయ్యరథం) వరకూ ఎన్నోగుర్తొస్తాయి। స్వామినీ , అమ్మవార్లను రథం మీద ఊరేగించడంఅన్నిటికన్నా గొప్ప సేవ అని చెబుతారు. రథోత్సవంతో సాధారణంగా ఉత్స వాలు ముగుస్తాయి. రథం పదం మనకు అనేక పురాణ గాథలను గుర్తు చేస్తుంది. ఉదాహరణకు రామాయణంలో సీతారాములు నూతన దంపతులుగా రథంలో అయోధ్యకు రావడం, సుమంత్రుడు వారిని అయోధ్య పొలిమేరలలో దింపి రావడం , యుద్ధంలో రాక్షసుల రథాలు, భారతంలో కంసుడు దేవకీ వసుదేవులను రథం మీద తీసుకొని వెళుతుంటే ఆకాశవాణి మాటలు, రుక్మిణీ కల్యాణం, నరకాసుర వథ, కర్ణుని రథ చక్రాలు భూమిలోకి కుంగడం, భీష్మ పర్వంలో ఘట్టాలు …. అన్నిటికన్నా కురుక్షేత్ర ప్రారంభంలో నిర్వీర్యుడైన అర్జునునికి భగవానుడు గీతబోధించడం ….. ఎన్నో వందల కథలున్నాయి.

బ్రహ్మోత్సవాలను తిరుమల శ్రీవేంకట నాథునికి మొదటగా జరిపినవాడు బ్రహ్మ. ఈనాటికీ ఉత్సవానికి ముందు బ్రహ్మరథం నడపడం ఆనవాయితీ।

మనస్సులోని బలమైన కోరిక, చాలా గౌరవించటం అనే అర్థంలో మనోరథం, బ్రహ్రరథం అనే పేర్లు మీరు వినే ఉంటారు।

ఇక మన్మథుడిని శివుడిమీదకు యుద్ధానికి పంపుతూ కామధేనువు పూలరథం ఇచ్చిందంటారు పోతనగారు. ఇట్లా రథాలగురించి పెద్ద గ్రంథమే వ్రాయవచ్చు।

ఇక అన్నమయ్య కీర్తనలో విశేషాలు చూద్దాం.

తిరుమల శ్రీనివాసుని రథోత్సవం చూసిన అన్నమయ్యకు గుర్తొచ్చిన రథాలే కీర్తనగా రూపొందాయి.

మొట్టమొదట అంతా నీరే ఉండేది. ఆ జలధిని విభజించి భూ భాగాలను ఏర్పరచి వాటిని పరిపాలించే పాలకులను ఏర్పాటు చేసిన నియామకుడైన నారాయణుడు అదుగో బంగారు రథమెక్కి ఊరేగుతున్నాడు. ఇది స్వామికి దివ్యరథం, మనకు మనోరథం. (మన మనోరథములను తీర్చగలడని భావం)

రామరావణ యుద్ధం జరుగుతోంది.

రావణుడు రథంమీద ఉండటం , రాముడు నేలమీద ఉండటం సహించలేని దేవేంద్రుడు మాతలితో తన రథాన్ని, రథంతో పాటు ధనువు, కవచము, శక్తి కూడ పంపించాడు. దేవేంద్రుని కోరిక మన్నించి రాముడు రథమధిరోహించి రావణునితో సమరం సాగించాడు. ఆ దేవేంద్ర రథమే ఇది… అని అన్నమయ్య శ్రీవారి బంగరు తేరును చూచి పరవశిస్తున్నాడు.

విజయుడైన శ్రీరాముడు పత్ని సీతమ్మతో అయోధ్యకు వెళ్ళడానికి ఎక్కింది పుష్పక రథం. ఈ రథం ఆరథాన్ని తలపిస్తోంది.

ఇక నిక్కు( గర్వం) గల నరకాసురుడిని చంపడానికి బయలుదేరిన కృష్ణుడితో పాటు బయలుదేరింది సత్యభామ। అప్పుడు రథంనడిపే దారుకుడిని రావద్దని తానే నడిపింది సత్యభామ।అది రెక్కలుగల రథం!

ఇక రుక్మిణిని తనకు అడ్డుపడిన వారందరినీ గెలిచి తెచ్చుకున్నది రథం మీదనే. అలమేలు మంగమ్మతో ఊరేగే ఈ శ్రీనివాసుని ఘనమైన రథం నాటి రథానికి ప్రతిబింబంలా ఉంది.

అంటున్నాడు అన్నమయ్య.

ఈ దేహమే రథం. ఆ రథసారథి మన బుద్ధి. ఇంద్రియాలే గుర్రాలు. పాప పుణ్యాలే చక్రాలు. మనస్సే పగ్గం. రథం పదంలో ఇంత పరమార్థముంది.

ఇదే తేటగీతిగా వ్రాసాను చూడండి.

తే.గీ॥

తనువరదము, నింద్రియములు దాని తురగ

ములగు, సారథి జూడగ బుద్ధి , మాన

సమగు పగ్గము లద్దాని చక్రములన

పాప పుణ్యములని దెలిసి బ్రతుక వలయు

స్వస్తి

చిత్రకారులు శ్రీ పొన్నాడ మూర్తి గారికి కృతజ్ఞతలు

~~~~~~~~~~~~~॥

డా. ఉమాదేవి జంధ్యాల